100 lat Głównego Szlaku Beskidzkiego

Prasę obiegła informacja, że w 2024 r. wypada 100. rocznica wyznaczenia Głównego Szlaku Beskidzkiego, a radni powiatu cieszyńskiego podjęli uchwałę ustanawiającą rok 2024 Rokiem Głównego Szlaku Beskidzkiego. Jak czytamy w uzasadnieniu uchwały "znakowanie szlaku rozpoczęto w 1924 r. w Ustroniu i w tym samym roku zakończono prace znakarskie w Węgierskiej Górce". ^[1]
W Ustroniu obchody związane ze 100-leciem Głównego Szlaku Beskidzkiego są zaplanowane na miesiąc październik 2024. Stowarzyszenie Główny Szlak Beskidzki opublikowało program obchodów. ^[2]

Przebieg Głównego Szlaku Beskidzkiego

Ustroń zawsze był początkiem Głównego Szlaku Beskidzkiego, chociaż z początku pierwszym szczytem nie była Równica, tylko Czantoria. Zmieniał się natomiast koniec szlaku. Pierwotnie była to Krynica, później Czarnohora, a po okresie drugiej wojny światowej szczyt Halicz, a obecnie kończy się w osadzie Wołosate w sołectwie Ustrzyki Górne.

Historia Głównego Szlaku Beskidzkiego

Główny Szlak Beskidzki został wyznakowany w latach 1924-35 z inicjatywy Kazimierza Sosnowskiego. Ideę stworzenia głównego szlaku przedstawił w 1923 roku w periodyku „Przegląd Sportowy”, gdzie napisał, że szlaki turystyczne i schroniska powinny być tak sytuowane, by dać turyście możliwość wędrowania i noclegu w schronisku odległym o dzień marszu, a osią zagospodarowania gór powinien być jeden szlak główny, który wiódłby najbardziej atrakcyjnymi terenami górskimi. ^[3]

Kazimierz Sosnowski zaprojektował i nadzorował realizację Głównego Szlaku Beskidzkiego prowadzącego z Ustronia do Krynicy. Pierwszy jego fragment z Ustronia do Węgierskiej Górki, jak wspomniano powyżej, został wyznakowany już w 1924 r. Wschodnia część Głównego Szlaku Beskidzkiego z Sianek (obecnie na granicy z Ukrainą) do Gór Czywczyńskich została zaprojektowa głównie przez Mieczysława Orłowicza i Adama Lenkiewicza. Wyznakowano ją w latach 1926-1928. Decyzję o przedłużeniu zachodniego odcinka głównego szlaku na wschód od Krynicy podjęto dopiero w maju 1932 roku. ^[4]
Tereny Beskidu Niskiego i Bieszczad były najmniej zagospodarowane turystycznie, co również dzisiaj jest zauważalne.

Przedwojenny Główny Szlak Beskidzki miał 750, a może nawet 830 km długości. ^[5][6]
Rozpoczynając się w Ustroniu, prowadził aż po Stoh (1653 m npm) w Górach Czywczyńskich, do zbiegu ówczesnych granic Polski, Czechosłowacji i Rumunii.

W związku ze zmianami granic po II wojnie światowej skrócił się Główny Szlak Beskidzki. Jest skrócony o tereny Karpat Wschodnich, które pozostały poza granicami Polski, zmieniono też jego przebieg w Bieszczadach. Przystosowanie szlaku do zmian terytorialnych zrealizowali: Władysław Krygowski i Edward Moskała.

Twórcy Głównego Szlaku Beskidzkiego

Kazimierz Ignacy Sosnowski

Jeden z najwybitniejszych polskich propagatorów turystyki pieszej, krajoznawca, założyciel schronisk turystycznych, twórca szlaków oraz autor licznych przewodników i artykułów krajoznawczych. Zaprojektował i nadzorował realizację Głównego Szlaku Beskidzkiego prowadzącego z Ustronia do Krynicy. Był jednym z pierwszych znakarzy szlaków w Beskidach. Zaprojektował i nadzorował realizację Głównego Szlaku Beskidzkiego prowadzącego z Ustronia do Krynicy (nazwanego później jego imieniem). Również Mały Szlak Beskidzki ze Straconki na Luboń Wielki również został zrealizowany wg jego pomysłu. Wystąpił także z pomysłem Głównego Szlaku Podkarpackiego z Ciężkowic do Bielska. Z inicjatywy Sosnowskiego wybudowano schroniska górskie na Jaworzynie Krynickiej, Turbaczu i Przehybie. Przypomniał także pomysł Stanisława Leszczyckiego wytyczenia szlaku wiodącego przez Jurę. Doprowadził do jego realizacji, nazywając go Szlakiem Orlich Gniazd. ^[7]

Mieczysław Orłowicz

Działacz turystyczny, twórca Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie, który był drugą po Polskim Towarzystwie Tatrzańskim polską organizacją turystyczną. Autor wielu przewodników opisujących dziesiątki miast, regionów, krajów i pasm górskich w całej Europie. Wyznaczył przebieg Głównego Szlaku Beskidzkiego w Karpatach Wschodnich, który wyznakowano w latach 1926-1928. Był jednym z pomysłodawców ustanowienia Górskiej Odznaki Turystycznej. Po II wojnie św. pracował m.in. nad zagospodarowaniem turystycznym zniszczonego kraju, a zwłaszcza Ziem Odzyskanych. Był pomysłodawcą wyznaczenia Głównego Szlaku Sudeckiego. W 1973 r. Główny Szlak Sudecki otrzymał imię Mieczysława Orłowicza, a w 1974 r. nadano jego imię bezimiennej bieszczadzkiej przełęczy pomiędzy Smerkiem a Połoniną Wetlińską. ^[8][9]

Adam Lenkiewicz

Prezes Lwowskiego Towarzystwa Fotograficznego, współzałożyciel i prezes lwowskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Opublikował liczne materiały na temat Gorgan, gdzie także przecierał i wytyczał szlaki turystyczne. Trasa przebiegu Glownego Szlaku Beskidzkiego w Gorganach została zrealizowana zgodnie z jego propozycją. ^[10]

Władysław Krygowski

Działacz turystyczny w latach międzywojennych w PTT, po wojnie w PTTK, gdzie od 1956 był człowniem Zarządu Głównego, nastepnie funkcje wiceprezesa Zarządu Głównego PTTK. Od roku 1962 do 1972 był sekretarzem Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, a w latach 1972 - 73 jej przewodniczącym. Jedną z najważniejszych dziedzin jego działania w Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym było redagowanie „Wierchów”, gdzie pełnił funkcje sekretarza, a nastepnie redaktora naczelnego. Prawdziwie ogromną rolę odegrał jako autor monumentalnego przewodnika po Beskidach, opisaniem tych gór na całej ich długości, od Beskidu Śląskiego po Bieszczady. ^[11]

Edward Moskała

Działacz Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego. Członek Komisji Turystyki Górskiej Zarządu Głównego PTTK od 1953 r. oraz członek Głównej Komisji Rewizyjnej od 1993 roku. Jeden z pierwszych znakarzy górskich szlaków turystycznych w okresie po II wojnie światowej. Opracował ilustrowaną instrukcję znakarską, zainicjował tworzenie Centralnej Kartoteki Szlaków Górskich. Pomysłodawca i realizator budowy w górach małych schronisk turystyki kwalifikowanej tzw. „bacówek PTTK". Autor 519 widokówek wydanych w latach 1955-1985, autor wielu panoram górskich, monografii schronisk z panoramami okolicznych szczytów, z najsławniejszą pozycją - Schroniska PTTK w Karpatach Polskich. ^[12]

Nazwa i patroni Głównego Szlaku Beskidzkiego

Należy zauważyć, że w cytowanym sprawozdaniu PTT za okres 1.04.1932 - 2.04.1933 [4] występują dwie oddzielne nazwy: "zachodnio-beskidzki szlak główny" i "szlak główny wschodnio-beskidzki". Pisane małymi literami mają charakter opisowy, a nie nazwy własnej. W 1935 r., na zjeździe Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Stanisławowie całemu szlakowi nadano imię marszałka Józefa Piłsudskiego. O wydarzeniu tym napisano w Wierchach w sposób następujący: "Walny zjazd delegatów P.T.T. postanawia nazwać główny szlak turystyczny P.T.T. biegnący rdzennym grzbietem Karpat od Ziemi Cieszyńskiej na zachodzie aż po góry Czywczyńskie na wschodzie - Szlakiem Karpackim im. Marszałka Józefa Piłsudskiego." ^[13]
Jest już nazwa własna, ale szlak nazwany jest Karpackim.

A kiedy pojawia się oficjalnie pisana wielką litera nazwa Główny Szlak Beskidzki? Nie znalazłem odpowiedzi w dostępnych mi materiałach. Na podstawie własnych (pseudo) badań mogę przypuszczać, że po roku 1965, ponieważ mam przewodnik W.Krygowskiego z jego słynnej serii z roku 1965, a tam "główny szlak beskidzki" pisany jest małą literą. W wydaniu z roku 1978, które też mam, jest już wielka litera, bo od 1973 r. funkcjonuje nazwa: Główny Szlak Beskidzki imienia Kazimierza Sosnowskiego. ^[3]

Literatura

Podczas opracowania artykułu korzystałem z dostępnych online źródeł. W szczególności ze stron internetowych PTTK, Wikipedii i Małopolskiej Biblioteki Cyfrowej.
[1] ↑ Uchwała Rady Powiatu Cieszyńskiego nr LVII/453/23 z 28.11.2023
[2] ↑ Stowarzyszenie Główny Szlak Beskidzki, Program obchodów
[3] ↑ cotg.pttk.pl: GŁÓWNY SZLAK BESKIDZKI od Ustronia w Beskidzie Śląskim do Wołosatego w Bieszczadach
[4] ↑ Małopolska Biblioteka Cyfrowa: Sprawozdanie PTT za okres 1.04.1932 - 2.04.1933
[5] ↑ Wikipedia, hasło: Główny Szlak Karpacki
[6] ↑ rugala.pl: Główny Szlak Karpacki
[7] ↑ old.cotg.pttk.pl: Vademecum Górskie COTG PTTK, hasło: sosnowski
[8] ↑ Wikipedia, hasło: Mieczysław Orłowicz
[9] ↑ PTTK Przemyśl
[10] ↑ Wikipedia, hasło: Adam Lenkiewicz
[11] ↑ old.cotg.pttk.pl: Vademecum Górskie COTG PTTK, hasło: krygowski
[12] ↑ old.cotg.pttk.pl: Vademecum Górskie COTG PTTK, hasło: moskała
[13] ↑ Małopolska Biblioteka Cyfrowa: Wierchy rocznik 1935

Jak przejść Główny Szlak Beskidzki?

Można w internecie znależć sporo relacji, można kupić przewodniki. Polecam Portal Stowarzyszenia Główny Szlak Beskidzki, gdzie m.in. znajdziemy listę noclegów i punktów wypoczynkowych na Głównym Szlaku Beskidzkim.
Ze swojej strony, korzystając z bazy danych portalu, przedstawiam wyliczenia kilku wariantów przejścia Głównego Szlaku Beskidzkiego. Każdy z wariantów prezentuję w dwóch kierunkach: z Ustronia i Wołosatego.

A który kierunek jest właściwy? Historycznie to ten, który zaczyna się w Ustroniu, ale obecnie często wybiera sie kierunek przeciwny z dość przekonującą motywacją. Otóż, zaczynając w Bieszczadach najpierw ma się do przejścia trudniejszy, bo mniej znany większości turystów i gorzej zagospodarowany turystycznie, odcinek szlaku, więc potem powinno być łatwiej.

W przedstawionych poniżej tabelach prezentuję plany przejścia w 19, 20 i 21 dni zarówno z Ustronia jak i Wołosatego.

Wyliczenia czasu potrzebnego do przejścia poszczególnych etapów Głónego Szlaku Beskidzkiego przedstawiono najpierw poprzez proste zastosowanie algorytmu, który przyjmuje, że na pokonanie 1 km trzeba 15 minut, a na każde 100 m przewyższenia 10 minut. Następnie przedstawiono wyliczenia, które uwzględnieniają kondycję fizyczną turysty oraz zmęczenie, które powoduje, że tempo marszu systematycznie spada. Wyliczenia te wykonane są metodą Trantera opisaną w artykule Czasy. Proszę zwrócić uwagę, że przy niektórych dziennych odcinkach pojawia się komentarz "zbyt duży wysiłek". Ta uwaga dotyczy osób, które nie dysponują odpowiednią kondycją. Warto więc, zadając sobie pytanie, czy dam radę, ocenić swoją kondycję. Można to zrobić w sposób opisany przez Trantera, ale można też poprzez porównanie własnych czasów przejścia na dowolnych szlakach z wyliczeniami kalkulatora szlaków.

Ustroń - Wołosate w 19 dni

Wszystkie noclegi w schroniskach lub kwaterach w dolinach. Cztery dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne.

Ustroń - Wołosate w 20 dni

Wszystkie noclegi w schroniskach lub kwaterach w dolinach. Trzy dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne. Etapy są podobne jak w wersji 19 dniowej, tylko najdłuższy odcinek z Rymanowa Zdroju do Komańczy został podzielony na dwa.

Ustroń - Wołosate w 21 dni

Część noclegów w bazach namiotowych. Trzy dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne. Chciałoby się podzielić odcinek z Rymanowa Zdroju do Komańczy podzielić na dwa, jak w poprzedniej wersji, ale wtedy będą 22 dni, więc nie będzie diamentowej odznaki GSB.

Ustroń - Wołosate w 21 dni

Wszystkie noclegi w schroniskach lub kwaterach w dolinach. Trzy dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne. Chciałoby się podzielić odcinek z Rymanowa Zdroju do Komańczy podzielić na dwa, jak w poprzedniej wersji, ale wtedy będą 22 dni, więc nie będzie diamentowej odznaki GSB.

Wołosate - Ustroń w 19 dni

Teraz te same szlaki co powyżej, ale w przeciwnym kierunku. Zatem, wszystkie noclegi w schroniskach lub kwaterach w dolinach. Aż siedem dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne. Wydaje się to nieprawdopodobne, bo Ustroń jest niżej położony niż Wołosate, ale tu mają znaczenie przewyższenia, które w dniach o najdłuższym dystansie są też duże.

Wołosate - Ustroń w 20 dni

Wszystkie noclegi w schroniskach lub kwaterach w dolinach. Sześć dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne. Etapy są podobne jak w wersji 19 dniowej, tylko najdłuższy odcinek z Komańczy do Rymanowa Zdroju został podzielony na dwa.

Wołosate - Ustroń w 21 dni

Część noclegów w bazach namiotowych. Pięć dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne.

Wołosate - Ustroń w 21 dni

Wszystkie noclegi w schroniskach lub kwaterach w dolinach. Pięć dni z dystansem i przewyższeniami, które dla turysty z przeciętną kondycją będą za trudne.